Ratz: mensgericht en meer maatwerk
Meer oog voor persoonlijke omstandigheden bij het oplossen van juridische problemen. En niet alleen wet- en regelgeving laten bepalen of iemand het probleem zelf kan oplossen en daarom geen gesubsidieerde rechtsbijstand nodig heeft. Dit staat in de evaluatie van de tijdelijke 'Regeling adviestoevoeging zelfredzaamheid' (Ratz). Het Juridisch Loket staat helemaal achter de conclusies van het rapport.
Structurele oplossing
Samen met de Nederlandse orde van advocaten (NOvA) en de Raad voor Rechtsbijstand overhandigde het Juridisch Loket op 14 november 2023 het rapport aan Franc Weerwind, minister voor Rechtsbescherming. Beknopte conclusie: zorg voor een structurele oplossing en verleng in de tussentijd de Ratz. Want de Ratz regelt tijdelijk dat mensen die anders tussen wal en schip vallen tóch gesubsidieerde rechtsbijstand krijgen.
Waarom een regeling voor gesubsidieerde rechtsbijstand?
Het systeem van de gesubsidieerde rechtsbijstand werkte in de toeslagenaffaire onvoldoende. Bij aanvragen van toeslagenouders werd er veelal van uitgegaan dat zij zelfredzaam waren en dus geen advocaat nodig hadden. En dat speelde niet alleen bij toeslagenouders, maar ook bij andere belastingzaken.
Na de toeslagenaffaire en na signalen van de Vereniging Sociale Advocatuur Nederland (VSAN) werd, op advies van het Juridisch Loket, de NOvA en de Raad voor Rechtsbijstand, de tijdelijke Regeling adviestoevoeging zelfredzaamheid (Ratz) ingesteld. Sinds 1 juli 2021 kunnen mensen die rechtsbijstand nodig hebben maar bij wie sprake is van o.a. vermeende zelfredzaamheid of onderschatting van (juridische) complexiteit via die regeling toch gesubsidieerde rechtsbijstand krijgen.
Meer aandacht voor persoonlijke omstandigheden
De Ratz is tijdelijk. Een commissie heeft deze werkwijze geëvalueerd en geadviseerd over het vervolg. Als paal boven water staat het advies om meer aandacht te hebben voor persoons- en contextgebonden factoren. Feitelijke en juridische complexiteit is niet allesbepalend voor de behoefte aan rechtshulp en rechtsbijstand. Iedereen kan in een situatie komen waarin het doenvermogen verminderd is en de afhandeling van een probleem (tijdelijk) te ingewikkeld is.
De eerstelijns rechtshulp (zoals het Juridisch Loket) en ook de tweede lijn (advocaten, mediators) moeten meer ruimte krijgen voor maatwerk. En meer samenwerken. Niet alleen binnen het juridische domein, maar ook daarbuiten, met instanties in het sociale domein. Immers: de rechtzoekenden en hun hulpvraag staan centraal. Niet waar zij binnenkomen. Er moet altijd een passende vorm van rechtshulp beschikbaar zijn.
Eerste hulp bij juridische vragen
Deze en meer adviezen staan in het rapport ‘Zelfredzaamheid in theorie en praktijk’. Het Juridisch Loket, de NOvA en de Raad voor de Rechtsbijstand roepen de minister voor Rechtsbescherming op om aan de slag te gaan met de aanbevelingen. En om in de tussentijd de Ratz voort te zetten.
Voor het Juridisch Loket betekent dit dat wij blijven inzetten op het oplossen van meer problemen in de eerste lijn. En dat we hierin nog meer regionaal gaan samenwerken. Met andere partijen binnen de eerste lijn, maar ook met de tweede lijn en het sociaal domein. Zodat we samen meer maatwerk leveren en mensgericht werken.
Meer informatie
Rapport ‘Zelfredzaamheid in theorie en praktijk’ (oktober 2023)
Reactie van Raad voor Rechtsbijstand, Juridisch Loket en NOvA op rapport ‘Zelfredzaamheid in theorie en praktijk’ aan minister voor rechtsbescherming